İnsanoğlu yerleşik hayata geçerken , yer seçme konusunda ilk etapta hep suyu şart koşmuştur. Su kaynaklarının bol olduğu, üretim içim arazilerin sulama imkanına sahip olduğu yerler ilk tercih edilen yerler olmuştur. Dünyada yaşamayı var kılan su değil midir? Sadece insanın değil, hayvanların ve bitkilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri suya bağlı değil midir? Bu denli önemli olan su ve su kaynaklarının keşfi, paylaşımı ve kullanılması konusunda hepimiz çoğu hikayeler okuduk, duyduk ve tanık olduk. Su kavgaları nedeniyle kavuşamayan aşıkların, bir anlık öfke ile kapışan ve hazin bir son ile biten yiğitlerin yitirilen canların hayat hikayeleri buna örnek değil midir?

Evet, Yeşilli de sulama ve suyun paylaşımını aktarmaya çalışacağız. Ancak hemen belirtelim ki bu sulama amacıyla kullanılan suyun paylaşılmasında, bugüne kadar kötü sonla biten her hangi önemli bir olay vuku bulmamıştır. Bilakis hep sevgi, neşe ve mutluluk kaynağı olmuştur.

Yeşilli deki sulama amacıyla kullanılan suyun, paylaşımı ve kullanımı konusunda edindiğimiz bilgiler yazılı belgelerden ziyade sözlü anlatımlara dayanmaktadır. Buna göre Yeşilli de tarıma hayat veren suyun paylaşım ve kullanımının sistemli bir şekilde hayatta geçirilmesi cumhuriyetin ilk yıllarında ki köyün ihtiyar heyeti tarafından alınan kararla başladığı ve günümüze kadar sürdüğü bilinmektedir.

Miras yolu ile babadan oğla geçen arazi ile birlikte sulama hakkı da korunmaktadır. Ailelerin sulama hakları haftanın belirli günlerine dağıtılıp suyu kullanma saatleri de tespit edilerek uygulamaya geçilmiştir. isterseniz şimdi de bir ailenin sulama öyküsünü anlatalım sizlere. Sulama günü gelen aile bahçeye erkenden giderek hazırlıklara başlar. Bu hazırlıklar içinde aile fertlerinden biri suyu çevirmek üzere su bendi başında, bir başka kişi su bendi üzerinde bulunan kaçak kullanıma müsait açıkların kapatılmasında, esas sulamayı gerçekleştirecek kişi de çapası elinde hazır suyun gelmesini bekleyen ve sulamayı yapandır. Çok basit gibi görünen ancak zahmetli yorucu ve bir o kadarda zevkli olan bir sulama iş bölümü gerçekleşmiş olur.

Su bendi üzerinden suyu çeviren kişi su ile birlikte yürüyerek, suyun önünü tıkayacak çöpleri temizleyip suyun başka yerlere kanal ize olmasına mani olmuş olur. Su bendi boyunca suyu izleyen bu kişi hayır dualarıyla komşulardan suyu kaçak kullanılmamasını ister. Suyun kaçak kullanıldığını gördüğünde büyük bir haklılıkla yorgunluluğunu da dile getirerek bağırıp çağırmaktadır. Sözde suyu kaçak kullandığı gerekçesiyle azarlanan aile fertleri büyük yeminlerle suya dokunmadıklarını,suyun kendiliğinden açılmış olabileceğini veya küçük çocuklar tarafından açıldığını söyleyerek hak yeme gibi bir eylemde bulunmadıklarını ifade ederler. Çok uzaklardan duyulan bu tartışma sesleri ilk defa duyan birisine büyük bir kavganın başlangıcı gibi gelir. Bu durumda her şeye rağmen bireylerin hoş görülü sabırlı ve sinirlerine hakim olabilmelerinde yatmaktadır. Buda bir insan için en güzel ahlaktır.

Suyun gelişi ile ellerindeki çapalar ile hazır bekleyen genç kızlar, kadınlar ve analar bahçedeki sulanacak bölmelerden birinden diğerine geçerek , tüm işlerindeki gösterdikleri estetik ve inceliği sergileyip işlerini bitirmektedirler.

Bir de gece sulama saati yok mu ki, Yeşilli ile özdeşleşmiş ve ilçeye ayrı bir hava katmıştır. Geceleyin sulama saati aileler arasında değiştiğini belirtelim ki, haksızlık olamasın diye günümüzden ta yüzyıl önceden tasarlanmış ve hesaplanmıştır. Gece kararlığında sulama yapmanın ne kadar zor olduğunu tahmin edebilmişsinizdir. Gündüz sulamasındaki çekilen zahmet ve yorgunlukların yanında işin içine gecenin karanlığı, ıssızlığı ve ağaçların rüzgar ile ıslık çalmağa başlayan dal ve yapraklarının yarattığı korku işin ne kadar zor ve her babayiğidin harcı olmadığını gösterir. Geceleyin sulamaya el fenerleri ve ışıldaklarla giden kişiler böylece bize çalışmaya, üretmeğe ve kazanmaya ne kadar istekli ve atılgan olduklarını kanıtlamaktadır.

Bir sulama işi bittiğinde çapaları ellerinde, bir yandan yaptıkları işi konuşurken bir yandan da yorgunluklarını giderecek bir sıcak çayın düşüncesiyle evin yoluna koyulurlar.